Ter land en ter zee
De grensregio beschikt op vele plekken over gunstige windcondities die de rendabiliteit van windturbines bevorderen. De nabijheid van de Noordzee biedt mogelijkheden voor offshore windenergie, wat een aanzienlijke bijdrage kan leveren aan de regionale energieproductie.
Waarom is windenergie nodig?
Windenergie is om verschillende redenen belangrijk, zowel op economisch, ecologisch als maatschappelijk vlak.
Vermindering van de afhankelijkheid van fossiele brandstoffen
Windenergie is een hernieuwbare energiebron die niet afhankelijk is van de import van fossiele brandstoffen zoals olie, gas en kolen. Door over te stappen op windenergie kan een land zijn energieonafhankelijkheid vergroten. In Wallonië is bijvoorbeeld 90% van de energie afkomstig van import, wat aantoont hoe belangrijk het is om lokale hernieuwbare energiebronnen te ontwikkelen.
Vermindering van CO2-uitstoot
Windenergie stoot (bijna) geen broeikasgassen uit tijdens de elektriciteitsproductie. In 2015 heeft het Franse ADEME een levenscyclusanalyse van windparken uitgevoerd, waaruit bleek dat de CO2-uitstoot 12,7 g per kWh bedroeg en de terugverdientijd 12 maanden. Door het gebruik van windenergie te vergroten, kunnen we de uitstoot van broeikasgassen verminderen en de klimaatverandering tegengaan.
Bijdrage aan de energietransitie
Windenergie speelt een cruciale rol in de overgang naar een duurzame energievoorziening. De Vlaamse overheid streeft naar een klimaatneutraal Europa tegen 2050 en windenergie is een belangrijk onderdeel van dit plan. Het Vlaams Energie- en Klimaatplan (VEKP) 2021-2030 voorziet dat er gemiddeld 35 grote windturbines per jaar bijkomen in Vlaanderen. In Wallonië is het doel om 23,5% van de energie uit hernieuwbare bronnen te halen tegen 2030 en windenergie kan daar een significante bijdrage aan leveren.
Economische voordelen
- Jobcreatie: De windenergiesector creëert lokale banen. In België waren er in 2011 al meer dan 6000 banen in de sector, en een potentieel van 16.000 banen in 2030 als de capaciteit blijft groeien.
- Lagere energiekosten: Windenergie is, met vergelijkbare installatiekosten, een van de goedkoopste hernieuwbare energiebronnen om te produceren. In bepaalde regio's in Europa is het zelfs competitiever dan andere energiebronnen.
- Inkomsten voor gemeenten: Gemeenten kunnen door deel te nemen aan windenergieprojecten extra inkomsten genereren. Deze inkomsten kunnen gebruikt worden om gemeentelijke schulden af te bouwen, belastingen te verlagen of te investeren in andere duurzame projecten.
Technologische ontwikkeling
Windturbines zijn de afgelopen 20 jaar technologisch sterk geëvolueerd. Ze zijn nu efficiënter, stiller en kunnen meer elektriciteit produceren. De wieken zijn groter geworden, waardoor ze meer wind kunnen vangen en dus meer energie opwekken.
Aanvulling op andere energiebronnen
Windenergie is een goede aanvulling op andere hernieuwbare energiebronnen. De productie van windenergie varieert, maar door de interconnectie van verschillende windparken, kan een stabielere energievoorziening worden gecreëerd. Ook de combinatie met andere hernieuwbare bronnen zoals zonne-energie en waterkracht kan een betrouwbare energievoorziening opleveren.
Het stimuleren van burgerparticipatie
Burgers kunnen een actieve rol spelen in de ontwikkeling van windenergie door deel te nemen aan lokale projecten of door coöperaties op te richten. Dit draagt bij aan een groter draagvlak voor windenergie en zorgt ervoor dat de winst van de energietransitie ook bij de lokale gemeenschappen terechtkomt.
Waarom zijn er niet meer windturbines?
Ondanks de voordelen zijn er ook enkele uitdagingen bij de ontwikkeling van windenergie:
- Landschappelijke impact: Windturbines kunnen een grote impact hebben op het landschap, wat tot protest van de bevolking kan leiden.
- Geluidshinder: Windturbines kunnen geluidsoverlast veroorzaken voor omwonenden, maar de huidige windturbines zijn veel stiller dan vroeger en de normen voor geluid zijn strenger in woongebieden.
- Slagschaduw: De bewegende schaduw van de wieken kan hinderlijk zijn, maar de hoeveelheid slagschaduw is in Vlaanderen bijvoorbeld beperkt tot maximaal 8 uur per jaar en een half uur per dag.
- Recycling: Windturbines moeten na 20 tot 25 jaar worden vervangen. De haven van Oostende wil zich toespitsen op de ontmanteling van deze turbines en samenwerken met de haven van Luik voor de recycling.
Ondanks deze uitdagingen is windenergie een belangrijke pijler voor een duurzame energievoorziening en het bereiken van de klimaatdoelstellingen.
De gemiddelde levensduur van een windturbine is 20 tot 25 jaar. De eerste windparken werden massaal gebouwd in het begin van de jaren 2000. Nu is de tijd gekomen om deze eerste windturbines te vervangen.
Hoe werkt een windturbine?
Een windturbine zet de bewegingsenergie van wind om in elektriciteit. Het basisprincipe is simpel: de wind laat de bladen draaien, en deze beweging wordt omgezet in elektriciteit.
Hier zijn de belangrijkste stappen in dat proces:
- Wind vangt de bladen: De windturbinebladen zijn zo ontworpen dat ze de wind opvangen en gaan draaien.
- Rotatie omzetten in energie: De draaiende beweging van de bladen drijft een generator aan die zich in de gondel (het huis bovenaan de mast) bevindt.
- Energieproductie: De generator zet de rotatie om in elektrische energie.
- Elektriciteit naar het net: De opgewekte elektriciteit wordt via kabels naar een transformator geleid, die de spanning verhoogt zodat de elektriciteit efficiënt over lange afstanden getransporteerd kan worden naar het elektriciteitsnet.
De hoeveelheid elektriciteit die een windturbine kan opwekken, hangt af van de windsnelheid en de grootte van de rotor. De machines zijn ontworpen om een bepaalde windsnelheid te kunnen benutten. De productie is afhankelijk van de wind; hoewel een windturbine ongeveer 80% van de tijd draait, werkt deze niet altijd op maximaal vermogen. Wanneer de wieken twee keer zo groot worden, vangen ze vier keer zo veel wind, wat resulteert in vier keer meer groene energie.
Om slagschaduw te voorkomen, kan een turbine tijdelijk worden stilgelegd om aan de norm te voldoen. Nieuwe windturbines zijn stiller dankzij verbeterde materialen en geluidsisolatie.
(Beeld: wikimedia)
Kan windenergie op zijn eentje de energievraag voldoen?
Windenergie kan een belangrijke bijdrage leveren aan de energievoorziening, maar het is onwaarschijnlijk dat het in zijn eentje aan de volledige energievraag kan voldoen. Verschillende factoren spelen een rol bij het bepalen van de haalbaarheid van windenergie als primaire energiebron:
-
Variabiliteit van wind: Windenergie is een variabele bron, afhankelijk van de windsnelheid, die gedurende de dag en de seizoenen fluctueert. Hoewel windenergie ongeveer 80% van de tijd draait, werkt een windturbine niet altijd op maximaal vermogen. De combinatie van windenergie met andere hernieuwbare energiebronnen, zoals zonne-energie, kan de dagelijkse schommelingen verminderen, aangezien wind- en zonne-energie elkaar aanvullen.
-
Productiecapaciteit en doelstellingen: Wallonië streeft ernaar om tegen 2030 46% van de totale productie van hernieuwbare elektriciteit uit windenergie te halen, wat neerkomt op 4600 GWh/jaar. Om dit te bereiken, is de uitbreiding van windenergie essentieel. In Vlaanderen bedroeg het geïnstalleerde vermogen van windenergie 1858 MW, waarmee 18,7% van de elektriciteit in België afkomstig is van windenergie.
-
Technologische vooruitgang: Het vervangen van oude windturbines door nieuwe, krachtigere modellen (repowering) kan de energieproductie verhogen. Bovendien kan de technologische ontwikkeling van windturbines de efficiëntie en betrouwbaarheid van windenergie verbeteren.
-
Geografische spreiding: Door windparken over verschillende regio's te spreiden, kan de variabiliteit van de productie worden verminderd. Een studie heeft aangetoond dat de combinatie van windparken in Wallonië de impact van de intermittentie op de productie kan verminderen.
- Beperkingen en uitdagingen: Er zijn uitdagingen zoals de landschappelijke impact, geluidsoverlast en slagschaduw die de acceptatie en implementatie van windturbines kunnen belemmeren. In bepaalde gevallen worden vergunningen voor windturbines aangevochten, wat de uitbreiding kan vertragen.
Ondanks de uitdagingen en beperkingen blijft windenergie een cruciale component in de transitie naar een klimaatneutraal Europa tegen 2050. Het is echter essentieel om windenergie te combineren met andere hernieuwbare energiebronnen, energieopslagoplossingen en een slimme netinfrastructuur om een betrouwbare en duurzame energievoorziening te garanderen.
Het windmolenpark voor de kust van Duinkerke
Het windmolenpark zal een vermogen hebben van 600 megawatt en kan elektriciteit produceren voor een miljoen mensen, wat meer dan een derde van de inwoners van het noorden van Frankrijk is. Het park maakt deel uit van de Franse inspanningen om hernieuwbare energiebronnen te ontwikkelen. Windenergie op zee is efficiënter dan windenergie op land omdat de winden sterker en regelmatiger zijn.
Een omstreden project
Het windmolenpark voor Duinkerke is omstreden om verschillende redenen, die vooral te maken hebben met de locatie, de omvang van het project, en de potentiële impact op het milieu en de scheepvaart.
Het park is gepland op slechts 10 kilometer van de kust, terwijl de gemiddelde afstand van windmolenparken op zee in Europa 40 kilometer is. Dit maakt het project een uitzondering op wereldwijde schaal. Het windmolenpark zal bestaan uit 46 windmolens met een maximale tiphoogte van 300 meter. Dit maakt het een van de grootste windmolenparken ter wereld, met windmolens die dicht bij de kust staan. Het park wordt gebouwd pal tegen de Belgische grens, maar in Franse wateren. Dit heeft geleid tot spanningen tussen België en Frankrijk.
De haven van Oostende is tegen de locatie van het windmolenpark omdat het een veelgebruikte vaarroute voor vissersschepen, jachten en industriële scheepvaart blokkeert. Deze vaarroute wordt al meer dan 150 jaar gebruikt, ook richting de zuidkust van het Verenigd Koninkrijk. De haven van Oostende vindt dat het windmolenpark eenvoudig naar het noorden kan worden opgeschoven, zodat de rechten van de Belgische staat en de haven van Oostende worden gevrijwaard. De Belgische overheid heeft een klacht ingediend bij de Europese Commissie omdat ze niet gehoord werd bij de keuze van de locatie, wat in strijd is met de Europese regels. De bezwaren van België omvatten onder andere de blokkering van historische scheepvaartroutes tussen het Verenigd Koninkrijk en de haven van Oostende.
Bezwaren vanuit de milieubeweging
De locatie is een beschermde Natura 2000-zone en een kruispunt voor vogeltrek.Er zijn zorgen over de aanwezigheid van beschermde diersoorten die door het project in gevaar kunnen komen. Meer dan 31 beschermde diersoorten worden bedreigd. Een actiegroep, Vent Debout 59, gesteund door bijna 30.000 mensen, heeft een petitie opgestart tegen de locatie van het park. Ze zijn niet tegen windmolens in het algemeen, maar wel tegen deze specifieke locatie.
Verschillende regio’s, verschillende snelheden
Er zijn verschillende verschillen tussen Frankrijk, Wallonië en Vlaanderen op het gebied van windenergie, zowel qua productiecapaciteit, beleid, als geografische focus. Frankrijk heeft een grote capaciteit en focust op zowel onshore als offshore projecten. Wallonië heeft een meer bescheiden capaciteit en legt de nadruk op lokale participatie en onshore windenergie. Vlaanderen is leidend in België op het gebied van windenergie, met een sterke focus op offshore projecten en een ambitieus beleid om de sector verder te ontwikkelen. Elk van deze regio's heeft een eigen benadering en uitdagingen bij de ontwikkeling van windenergie.
Productiecapaciteit en aandeel in energieproductie:
- Frankrijk: Frankrijk heeft een aanzienlijke capaciteit aan windenergie, met een geïnstalleerd vermogen van 20,7 GW in 2022. De windenergieproductie in Frankrijk draagt bij aan de totale energievoorziening, en de Franse regering streeft naar een verdere uitbreiding van deze sector.
- Wallonië: Wallonië heeft een minder grote windenergiecapaciteit dan Vlaanderen. In 2018 had Wallonië 872 MW aan geïnstalleerd vermogen, vergeleken met 1141 MW in Vlaanderen. In 2021 was 4,3% van de totale Belgische energieproductie afkomstig van onshore windturbines, waarvan een deel in Wallonië staat.
- Vlaanderen: Vlaanderen heeft een grotere windenergiecapaciteit dan Wallonië, met 1141 MW aan geïnstalleerd vermogen in 2018. In 2022 waren er 703 operationele windturbines in Vlaanderen met een totaal vermogen van 1858 MW. Vlaanderen produceert een belangrijk deel van de Belgische windenergie, zowel onshore als offshore.
Beleid en ondersteuningsmechanismen
- Frankrijk: Frankrijk stimuleert de ontwikkeling van windenergie door middel van diverse beleidsmaatregelen. De Franse overheid heeft bijvoorbeeld de ambitie om hernieuwbare energiebronnen, waaronder windenergie, verder te ontwikkelen. Er is ook een versnelling gepland voor de uitbouw van windmolenparken op zee. De regio Hauts-de-France heeft gunstige windomstandigheden en is een belangrijke regio voor de ontwikkeling van windenergie.
- Wallonië: Wallonië heeft een beleidskader voor de ontwikkeling van windenergie en streeft naar een groter aandeel hernieuwbare energiebronnen. De Waalse regering heeft een "Cadre de Référence" voor de implantatie van windturbines en moedigt burgerparticipatie in windenergieprojecten aan. Wallonië heeft een doel om tegen 2030 23,5% van de energie uit hernieuwbare bronnen te halen. Wallonië richt zich vooral op onshore windenergie, met projecten verspreid over het hele grondgebied. De Waalse overheid streeft naar een evenwichtige ontwikkeling van windenergie, rekening houdend met de lokale context en de participatie van burgers.
- Vlaanderen: Vlaanderen heeft een uitgesproken beleid om windenergie te bevorderen als onderdeel van de energietransitie. De Vlaamse overheid streeft naar een klimaatneutraal Europa tegen 2050 en heeft een plan om gemiddeld 35 grote windturbines per jaar te installeren. De Vlaamse Windenergie Associatie (VWEA) speelt een belangrijke rol in het vertegenwoordigen van de sector en het stimuleren van de ontwikkeling van windenergie. De steun voor windenergie is geregeld via groenestroomcertificaten. Vlaanderen heeft een sterke focus op offshore windenergie in de Noordzee, naast de ontwikkeling van onshore projecten. Vlaanderen heeft in verhouding tot Wallonië meer windturbines staan. De kustlijn van Vlaanderen is gunstig voor de ontwikkeling van windparken op zee.
